της Δέσποινας Πρίνια
Οι μεγάλοι «ασθενείς» του Παγκόσμιου Τουρισμού
Σύμφωνα με το World Travel and Tourism Council, που εκπροσωπεί τη διεθνή τουριστική βιομηχανία, τα ταξίδια και ο τουρισμός συνεισέφεραν το 2018 με 8,8 τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία, κάτι που αναλογεί στο 10,4% περίπου του συνόλου της διεθνούς οικονομικής δραστηριότητας. Το συμβούλιο εκτιμά ότι τα ταξίδια και ο τουρισμός μεταφράζονται έτσι σε 319 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε όλο τον κόσμο.
Με την «κοινωνική ύφεση», την έξαρση του απομονωτισμού κάτω από το βάρος του φόβου της πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης, που ήρθε για ν’αλλάξει τον κόσμο όπως τον ξέραμε ως τώρα και εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να μένουν στο σπίτι, προκειμένου να συνεισφέρουν στον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας, η κοινωνικότητά μας και η κουλτούρα των διεθνών σχέσεων άλλαξαν μέσα σε μέρες, με πρώτο μεγάλο θύμα τις πολύτιμες κοινωνικές συνήθειές μας και όλα όσα ως τώρα θεωρούσαμε δεδομένα και συνταγματικά δικαιώματα σε ολόκληρο τον κόσμο: το ταξίδι ως κουλτούρα ελεύθερης κοινωνικοποίησης, αυτοβελτίωσης, περιπέτειας, αναψυχής και ελεύθερης διαπολιτισμικής επαφής, αλλά και το κεκτημένο της ελεύθερης διακίνησης στον κόσμο. Ένας πόλεμος με αόρατο εχθρό, με αναπόφευκτη οικονομική ύφεση και παύση κανονικότητας, με πρώτηπαράπλευρη απώλεια το διεθνή τουρισμό.
Στη μοιραία αυτή εξίσωση οικονομικής ύφεσης και κοινωνικής ύφεσης που προκάλεσε η υγειονομική κρίση του COVID-19, αρκετές εταιρείες σε χώρες που πλήττονται περισσότερο από την ασθένεια αγωνίζονται να επιβιώσουν, με πρώτους μεγάλους ασθενείς στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο-χώρες που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία- τις αερομεταφορές, την ακτοπλοϊα και την κρουαζιέρα, απειλώντας τον παγκόσμιο τουρισμό με κραχ που οι αναλυτές και οι παγκόσμιοι οίκοι αξιολόγησης των αγορών παρομοιάζουν μόνο με το κραχ του 1930.
Μετά και την πρωτόγνωρη δήλωση κολοσών του τουρισμού, όπως της Disney land, ότι δεν είναι σε θέση να πληρώσουν τους χιλιάδες εργαζομένους τους για τους επόμενους μήνες, αλλά και την πτώχευση της αεροπορικής Virgin Αυστραλίας, η διεθνής «επιδημία» πτωχεύσεων φαίνεται να μην έχει τέλος, με τρεις περιφερειακές αεροπορικές εταιρείες των ΗΠΑ που εκτελούν διεθνή και εσωτερικά δρομολόγια, να έχουν ήδη υποβάλει αίτηση πτώχευσης και την δυσοίωνη πρόβλεψη ότι οι επιβάτες και οι μετακινήσεις θα μειωθούν το 2020 σε ποσοστό που αγγίζει μέχρι και το 70%. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση, οι αερομεταφορείς των ΗΠΑ έχουν αποδεχθεί ήδη 58 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και επιδοτήσεις μισθοδοσίας ως μέρος του πακέτου τόνωσης από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Σε απόλυτους αριθμούς, ο τουρισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες θα δει τις μεγαλύτερες απώλειες – σε μεγάλο βαθμό λόγω του μεγέθους της οικονομίας- ενώ έξι από τις 10 κορυφαίες τουριστικές χώρες θα πληγούν βαρύτερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών (UNWT), αφού η πανδημία θα προκαλέσει όπως εκτιμάται ακαθορίστου μεγέθους ύφεση και στον κλάδο της κρουαζιέρας, με τη φήμη της κρουαζιέρας ως «άνετο οργανωμένο ταξίδι χωρίς προβλήματα» να έχει ανεπανόρθωτα πληγεί και την ενεργειακή κρίση που κλιμακώνεται να δυσκολεύει ακόμα και τον ανεφοδιασμό της παγκόσμιας ακτοπλοϊας και την επάνδρωση των πληρωμάτων λόγω των περιορισμών στις αερομεταφορές.
Σ’ ένα διάγραμμα των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του τουρισμού, που παρουσιάζεται από το UNWTO, η Ταϊλάνδη και οι Φιλιππίνες φαίνονται να πλήττονται περισσότερο, αφού βασίζονται στον τουρισμό για περισσότερο από το ένα πέμπτο του ΑΕΠ τους, ενώ δύο από τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από το ξέσπασμα του κοροναϊού, φαίνεται να είναι οι γειτονικές μας Ισπανία και Ιταλία, οι οικονομίες των οποίων βασίζονται επίσης σε μεγάλο βαθμό στο τουριστικό τους προϊόν.
Την πιο σοβαρή οικονομική καταστροφή, ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, πιθανότατα θα υποστούν τα μικρά νησιωτικά κράτη, που έχουν εξαρτήσει ολόκληρες τις οικονομίες τους από τους υπερπόντιους ταξιδιώτες που επισκέπτονται τις εξωτικές παραλίες και τα θέρετρα τους, καθώς από τις 20 κορυφαίες χώρες στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη που εξαρτώνται περισσότερο από τα ταξίδια και τον τουρισμό ως πηγή του ΑΕΠ, οι 15 είναι οι μικρές νησιωτικές χώρες. Η Ισλανδία π.χ., της οποίας η οικονομία υπέστη βαθιά πτώση κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, βρίσκεται πάλι σε δίνη, καθώς περισσότερο από το ένα τρίτο του ΑΕΠ της (35%), προέρχεται από τον τουρισμό.
Παρότι η Ελλάδα δεν καταγράφεται επίσημα ανάμεσα σ’ αυτές, με δεδομένο ότι στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη βρίσκεται κάτω από το 20 της παγκόσμιας κατάταξης προορισμών με βάση την επισκεψιμότητα, είναι σαφές ότι συγκαταλέγεται στην παραπάνω ομάδα των μικρών νησιωτικών χωρών, αφού το τουριστικό προίόν αντιπροσωπεύει περίπου το 22% του Ελληνικού ΑΕΠ.
Ομως παρότι τα στοιχεία συγκλίνουν ότι ο παγκόσμιος χάρτης του τουρισμού αλλάζει υπό το βάρος της πρωτόγνωρης υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, που θα κοστίσει ανυπολόγιστη απώλεια ανθρώπινης ζωής και θέσεων εργασίας, μέσα στην αβεβαιότητα της επόμενης μέρας, γίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ το γνωστό παράδειγμα του Προέδρου Κένεντυ με τα κινέζικα chop sticks, για την εικονοποίηση της κρίσης: στο ίδιο set κάθε κρίσης, εμπεριέχεται -στο ένα chop stick- το προφανές ρίσκο και στο άλλο η πιθανή αξιοποίηση του κινδύνου, που μπορεί με τη σωστή διαχείριση να δημιουργήσει την ευκαιρία.
Στην περίπτωση της Ελλάδας -παρόλες τις δυσοίωνες προβλέψεις- η αξιοποίηση του θετικού momentum του έγκαιρου ελέγχου της πανδημίας από την κυβέρνηση, είναι δυνατόν την επόμενη μέρα και με το σωστό εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό, όχι μόνο να σώσει τη μέρα, αλλά να τοποθετήσει τη χώρα αρκετές θέσεις ψηλότερα στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Μιλάμε φυσικά όχι για επανεκκίνηση αλλά για επανασχεδιασμό του τουριστικού προϊόντος, με re-branding όχι μόνο του τουριστικού προϊόντος και των υπηρεσιών του, αλλά για ένα ολιστικό rebranding της χώρας και τη συνέργεια τριών φορέων, προκειμένου το νέο μοντέλο να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα ενός εθνικού αναπτυξιακού προϊόντος, δυναμικού και resilient (ανθεκτικού στο χρόνο), που μπορεί ν’ αντέξει τους διεθνείς κραδασμούς, τοποθετώντας την Ελλάδα στο μέλλον στην επόμενη πίστα.
(Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά, 21 Απριλίου 2020)
