Δρ. Δέσποινα Πρίνια
Η «κοινωνική ύφεση» που ήρθε για ν’ αλλάξει την κοινωνικότητά μας, με τον αυτοπεριορισμό, την αυξανόμενη μοναξιά και την απομόνωση, ήρθε το τελευταίο διάστημα να μας αποδείξει ότι η ζωή δεν είναι η ίδια σε απόσταση.
Στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης και της νέο-αποκτημένης «ψηφιακής αλληλεγγύης» και δημοκρατικοποίησης της κοινόχρηστης πληροφορίας του 21ου αι. στο διαδίκτυο, ο κορωναϊός ήρθε απρόοπτα για να διαχωρίσει και πάλι τον κόσμο, σαν ένας ιός από το διάστημα, που άλλαξε σε μικρό χρόνο την κοινωνικότητά μας, αποδεικνύοντας καθημερινά ότι η ζωή δεν είναι η ίδια σε κοινωνική απόσταση. Επιπλέον, η «κοινωνική ύφεση» που ήρθε σαν αποτέλεσμα του COVID-19, είναι πολύ πιο δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά, σε σχέση με την παγκόσμια οικονομική ύφεση που προκάλεσε, καθώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που υποχωρούν πίσω από κλειστές πόρτες, αναπτύσσουν παράλληλα σε συνθήκες κρίσης και απέραντης μοναξιάς νέες κοινωνικές συνήθειες, που έρχονται να αντικαταστήσουν τις πολύτιμες καθημερινές τους συνήθειες με νέα ήθη, καθώς διασυνδέονται διαφορετικά με άλλους ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ατομική ευθύνη και Rallying round the flag effect
Παράλληλα, παρακολουθούμε να αναδύεται μια νέα,New Age αλληλεγγύη, που διασυνδέει το υγιές κομμάτι της κοινωνίας, αναπτύσσοντας το rallying round the flagσύνδρομο κοινωνικής αλληλεγγύης και εθνικής ομοψυχίας και συσπειρώνοντας χώρες ολόκληρες γύρω από τον ηγέτη τους, ακόμα και αν αυτός δεν τα έχει καταφέρει να τους προστατέψει αποτελεσματικά, όπως στην περίπτωση Johnson και Trump, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, καταργώντας μπροστά στο τέλος του κόσμου όπως τον ξέραμε, ακόμα και τις αντιπολιτευτικές φωνές.
Οι ζωές των άλλων
Στα χρόνια της πληροφορίας και στις αρχές του 21ου αι., συνηθίζαμε ως τώρα να λέμε ότι η διαχείριση της πληροφορίας συνιστά κοινωνική ευθύνη, αναδεικνύοντας ως «ηγέτη» αυτόν που έγκαιρα διακινεί και χρησιμοποιεί την πληροφορία.
Τι γίνεται όμως όταν η «κοινωνική» ευθύνη μετατίθεται από τον ηγέτη στον ιδιώτη, καθιστώντας τον υπεύθυνο όχι μόνο για την τύχη του αλλά και για αυτή του συνόλου; Είμαστε αρκετά «ενήλικοι» κοινωνικά, για να περιφέρουμε και να διαχειριστούμε το δημοκρατικό βάρος της ατομικής ευθύνης που μας αναλογεί; Είμαστε ως πολίτες αρκετά προετοιμασμένοι για να αποδεχτούμε τη νέο-αποκτημένη γνώση ότι «το κράτος είμαστε όλοι;». Ο απολογισμός σε πολλές χώρες του «πολιτισμένου» κόσμου, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, μας απέδειξαν πως ίσως αυτή η πρόσφατα αποκτημένη ατομική ευθύνη να «αποφασίζουμε» και να είμαστε πρακτικά «υπεύθυνοι» για την αξία της ζωής των άλλων,ήταν ένα πείραμα που σε πολλές περιπτώσεις δε λειτούργησε.
Σ’ αυτό τον ιδιότυπο πόλεμο καθημερινής επιβίωσης και με την Ελλάδα να αναδεικνύεται απρόσμενα μπροστά στις συγκεκριμένες σκληρές συνθήκες, σε σχέση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, ο ΠΘΠ κέρδισε κατά γενική ομολογία την αναγνώριση στο κομμάτι της ηγεσίας, ακόμα και από τους αντιπολιτευτικούς επικριτές του, ενώ οι πολίτες ανέδειξαν το καλά κρυμμένο κομμάτι της αλληλεγγύης και της ομοψυχίας, τόσο σε επίπεδο εθελοντισμού όσο και σε επίπεδο κοινωνικής προσφοράς, γεννώντας τελικά το ερώτημα: Μπορεί τελικά η απόσταση και η απομόνωση να μας φέρει πιο κοντά, κάνοντάς μας όλους ένα;
Ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη». Η επόμενη μέρα της Ευρώπης;
Το 2018, μια μελέτη του Kaiser Family Foundation για το Economist διαπίστωνε ότι το 22 τοις εκατό των ενηλίκων σε Ευρώπη αγωνιζόταν ήδη με τη μοναξιά. Μια μελέτη την ίδια χρονιά ανέφερε ότι 35 τοις εκατό των ατόμων ηλικίας άνω των 45 ετών είναι μόνα και
Βραχυπρόθεσμα, το άγχος της μοναξιάς χρησιμεύει ως ένα φυσικό μήνυμα που μας ωθεί να αναζητήσουμε κοινωνική σύνδεση – ακριβώς όπως η πείνα και η δίψα μας θυμίζουν να φάμε και να πίνουμε. Αλλά όταν η μοναξιά διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να γίνει επιβλαβής θέτοντας μας σε κατάσταση χρόνιας καταπόνησης. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η χρόνια μοναξιά συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, άνοιας, κατάθλιψης και άγχους. Συνδέεται επίσης με μικρότερη διάρκεια ζωής, που αυξάνει τη θνησιμότητα περισσότερο από την παχυσαρκία ή την καθιστική ζωή. Ο αντίκτυπος της θνησιμότητας είναι παρόμοιος με αυτόν του καπνίσματος με 15 τσιγάρα την ημέρα.
Σε επίπεδο διακρατικών οικονομικών σχέσεων, μοιάζει η υγειονομική αυτή κρίση να τράβηξε την κουρτίνα στην Ευρώπη των 27, αποκαλύπτοντας πίσω από τη λανθάνουσα «μοναξιά» των χωρών της Ενωμένης Ευρώπης απέναντι στους δυνατούς παίκτες, που φαίνεται να υπήρχε και πριν από την πανδημία, σαν βαριά υπενθύμισηότι η αποδυνάμωση των κοινωνικών και οικονομικών δεσμών μεταξύ των χωρών μας κάνουν όλους ευάλωτους, δημιουργώντας αποδυνάμωση του συγκολλητικού ιστού κοινής Ευρωπαϊκής κατεύθυνσης και αναδεικνύοντας με τη στάση της Γερμανίας μια κρίση Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, Ένα έλλειμα δημοκρατικής αλληλεγγύης που μας αναγκάζει να εργαστούμε σκληρότερα για την ενίσχυση των ανθρώπινων πόρων της Ευρώπης, τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι όλο και περισσότερο κοινωνικά και κοινωνικά απομονωμένοι και ευάλωτοι.
Θα μπορούσε όμως ακόμα και έτσι η Ευρώπη να βγει πιο δυνατή και πιο συνδεδεμένη από ποτέ ή παρακολουθούμε την απόλυτη αποσύνδεση της Ενωμένης Ευρώπης;
Επανεφευρίσκοντας την «κοινωνικότητά» μας- Η νέα Ευρωπαϊκή «συνοχή»
Και ενώ η Ευρώπη παρακολουθεί αμήχανη το Γερμανικό άξονα να αποστασιοποιείται, η Ευρώπη παρακολουθεί παράλληλα και ένα ιδιότυπο πολιτικό πείραμα, με τη Βρετανία να ανασύρει μνήμες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, με την κοινή θυσία και ομοψυχία που οδηγούνστον τελικό θρίαμβο, να αναδύεται στην εθνική συνείδηση της Βρετανών, απενοχοποιώντας έτσι έναν ανεπαρκή να προστατέψει τη χώρα του ηγέτη καιαντιμετωπίζοντας τον πόλεμο του κορωναϊού με την αντίληψη του Rallying round the flag: της εθνικής ομοψυχίας που γεννά η κρίση.
Και μπορεί η «κινητοποίηση» που απαιτείται για να νικήσει η χώρα τον κοροναϊό να έχει διαφορετικό σχήμα και ρυθμό από αυτά τα μακρινά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά έχει την ίδια πρωταρχική δημοκρατική οικονομική πρόκληση και διακύβευμα που είχε και η ιδρυτική κινητήρια δύναμη της πάλαι ποτέ Ενωμένης Ευρώπης του 1954: πώς να κινητοποιήσουμε και να κατευθύνουμε τους πόρους, πως να διαχειριστούμε την πραγματικότητα της εθνικής αποστράτευσης για να σταματήσει ο κοινός εχθρός να εξαπλώνεται, πώς να μην κινδυνεύσει το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα από παρόμοιες απειλές, δημιουργώντας ήδη ένα κλίμα εταιρικής κοινωνικής αλληλεγγύης, που επανεφευρίσκει την κοινωνικότητα και την κοινωνικήσυνοχή.
Οι Financial Times προσφέρουν ήδη την ελεύθερη ανάγνωση, προκειμένου το κοινό να είναι ενημερωμένο, ενώ οι κατά τόπους φιλανθρωπικές οργανώσεις σε όλη την Ευρώπη αναλαμβάνουν την κοινωνική τους ευθύνη ως «εταιρίες-πολίτες», με δωρεές μεγαλύτερες από ποτέ, ενώ οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αλλά και τα εθνικά συστήματα υγείας δέχονται σημαντικές δωρεές για προμήθειες ιατρικού υλικού καθώς και εθελοντικό ιατρικό προσωπικό για την πανδημία.
Μπορεί τελικά η Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη και το European Integration να επιβιώσουν από τον ιό του πολιτικού απομονωτισμού; Θα αναδείξει η κρίση νέους ηγέτες μέσα από τους δικούς της καθημερινούς ήρωες;Το μόνο βέβαιο, σύμφωνα με γνωστό οικονομικό ιστορικό, είναι ότι μετά το τέλος του δολοφονικού ιού, ο κόσμος και οι διεθνείς και διαπροσωπικές σχέσεις όπως τα γνωρίζαμε δεν θα είναι ποτέ πια ίδια…
